สืบค้นงานวิจัย
การจัดการอินทรียวัตถุเพื่อฟื้นฟูดินเสื่อมโทรมและเก็บกักคาร์บอน
อนงนาฏ ศรีประโชติ - มหาวิทยาลัยขอนแก่น
ชื่อเรื่อง: การจัดการอินทรียวัตถุเพื่อฟื้นฟูดินเสื่อมโทรมและเก็บกักคาร์บอน
ชื่อเรื่อง (EN): Managing soil organic matter to restore degraded soils and sequester carbon
บทคัดย่อ: ดินเกษตรกรรมในภาคตะวันออกเฉียงเหนือของประเทศไทยส่วนใหญ่เป็นดินที่มีเนื้อทรายร่วนหรือร่วนทราย มีปริมาณอินทรียวัตถุในดินต่ำ ทำให้ดินมีความอุดมสมบูรณ์ต่ำ ซึ่งอินทรียวัตถุในดินเป็นปัจจัยที่มีผลต่อคุณสมบัติทางเคมี กายภาพ และชีวภาพของดิน แล้วจึงส่งผลต่อระดับความอุดมสมบูรณ์ของดิน การเพิ่มปริมาณอินทรียวัตถุในดินจึงเป็นแนวทางหนึ่งในการแก้ไขปัญหาดินเสื่อมโทรม การวิจัยของกลุ่มวิจัยอินทรียวัตถุของดินที่นำเสนอในรายงานนี้ มีวัตถุประสงค์เพื่อศึกษาผลของการใส่สารอินทรีย์ต่างคุณภาพ (องค์ประกอบทางเคมี) อย่างต่อเนื่องเป็นประจำปีละครั้งเป็นเวลายาวนาน ต่อการเปลี่ยนแปลงปริมาณและแหล่งการสะสมอินทรียวัตถุ เพื่อวินิจฉัยการกระจายตัวตามแนวดิ่งในโปรไฟล์ดินของอินทรียวัตถุส่วนที่ละลายได้ ความอิ่มตัวของคาร์บอนในดินและคุณสมบัติทางเคมีอื่นๆ ของดิน การใช้การตอบสนองของพืชทดสอบเป็นตัวชี้ความอุดมสมบูรณ์ของดินในดินที่ได้รับสารอินทรีย์ต่างคุณภาพอย่างต่อเนื่องยาวนาน โดยเปรียบเทียบระหว่างการใช้ปุ๋ยเคมีร่วมและไม่ใช้ปุ๋ยเคมีร่วมกับสารอินทรีย์ และกระบวนการย่อยสลายเน้นที่กระบวนการทางจุลชีววิทยาในสารอินทรีย์ต่างคุณภาพที่นำมาผสมกัน ได้แก่ ฟางข้าว (สารอินทรีย์คุณภาพต่ำ) และซากถั่วลิสง (สารอินทรีย์คุณภาพสูง) การทดลองระยะยาวในสภาพไร่ ในสถานีทดลองที่ ตำบลท่าพระ จังหวัดขอนแก่น มีกรรมวิธีทดลอง ได้แก่ สารอินทรีย์คุณภาพแตกต่างกัน 5 กรรมวิธีทดลองคือ 1) กรรมวิธีควบคุมซึ่งไม่มีการใส่สารอินทรีย์ 2) กรรมวิธีที่ใส่ซากถั่วลิสง (groundnut stover - GN) ซึ่งจัดว่ามีคุณภาพสูง กล่าวคือมีปริมาณไนโตรเจนสูง แต่มีปริมาณลิกนินและโพลีฟีนอลส์ต่ำ 3) ใบ (+ก้าน)มะขามร่วง (tamarind - TM) จัดว่ามีคุณภาพปานกลาง กล่าวคือมีปริมาณไนโตรเจน ลิกนิน และโพลีฟีนอลส์ปานกลาง 4) ใบพลวงร่วง (dipterocarp - DP) จัดว่ามีคุณภาพต่ำ กล่าวคือมีปริมาณไนโตรเจนต่ำ แต่มีลิกนิน และโพลีฟีนอลส์สูง และ 5) ฟางข้าว (rice straw - RS) ซึ่งมีคุณภาพที่แตกต่างออกไป กล่าวคือ มีปริมาณไนโตรเจน ลิกนิน และโพลีฟีนอลส์ต่ำ แต่มีปริมาณเซลลูโลสสูงที่สุด โดยใส่สารอินทรีย์กรรมวิธีที่ 2 - 5 ในอัตรา 10 ตัน/เฮกตาร์ ทุกปี ปีละ 1 ครั้ง เริ่มมาตั้งแต่ปี 2538 การสะสมอินทรีย์คาร์บอนในดิน (SOC) เพิ่มขึ้นตามระยะเวลาจากปริมาณเมื่อเริ่มต้นในปี 2538 เท่ากับ 2 g kg-1 โดยการเพิ่ม SOC พบในกรรมวิธี TM, GN และ DP และมีปริมาณสูงที่สุดใน TM (3.25 g kg-1) รองลงมาเป็น GN และ DP ส่วนกรรมวิธีที่ใส่สารอินทรีย์ที่เกือบกล่าวได้ว่าไม่ทำให้เกิดการสะสม SOC ได้แก่ กรรมวิธีที่ใส่ฟางข้าว (RS) ทั้งนี้ปัจจัยคุณภาพสารอินทรีย์ได้แก่ ค่าตัวชี้วัดในสารอินทรีย์เมื่อเริ่มต้น (initial value) ที่มีอิทธิพลต่อการสะสม SOC ได้แก่ อัตราส่วนลิกนินต่อไนโตรเจน (L/N) ตามมาด้วยความเข้มข้นเซลลูโลส (CL) ซึ่งต่างก็มีอิทธิพลในทางลบต่อ SOC กล่าวคือ ค่าสัมประสิทธิ์สหสัมพันธ์เส้นโค้ง (r ) ในทางลบระหว่าง SOC กับ อัตราส่วน L/N (r =? 0.365**) และกับ CL (r =?0.688***) การเปลี่ยนแปลงคุณสมบัติทางเคมีในช่วง 20 ปี แสดงถึงการเพิ่ม pH และ CEC เมื่อได้รับสารอินทรีย์สูงกว่าเมื่อไม่ได้รับสารอินทรีย์ โดย TM ทำให้มี pH และ CEC สูงกว่ากรรมวิธีอื่นๆ โดยมี pH สูงสุด = 7 ในปีที่ 20 และ CECสูงสุด = 5.2 me 100 g-1 ในปีที่ 6 รองลงมาเป็น GN สำหรับ pH ที่สูงสะท้อนความเข้มข้นแคลเซียมที่สูงของซากใบมะขามร่วง (35 g kg-1) และซากถั่วลิสง (21g kg-1) เมื่อเทียบกับซากอินทรีย์อื่นๆ ที่ศึกษาที่มีในช่วง 4 (RS) ถึง 8 (DP)g kg-1 ที่ทำให้ความเข้มข้นของ Ca ที่แลกเปลี่ยนได้ในดินสูงไปด้วยใน TM ตามด้วย GN สิ่งที่น่าสังเกตมากในการเปลี่ยนแปลงคุณสมบัติทางเคมีของดินในระยะ 20 ปี คือ การที่ pH, CEC และความเข้มข้นของแคทไอออน (Ca, Mg, K, และ Na) ลดลงอย่างชัดเจนในช่วงปีที่ 11 ถึง 16 ในกรรมวิธีที่ได้รับสารอินทรีย์ ผู้ศึกษาได้ตั้งสมมุติฐานว่าเนื่องมาจากกลไกการสร้างเม็ดดินโดยเฉพาะในกรรมวิธีที่ได้รับสารอินทรีย์ TM และ GN โดยอินทรียวัตถุทำหน้าที่เป็นตัวเชื่อมอนุภาค clay เข้าด้วยกัน ทั้งนี้แคทไอออนหลายวาเลนซี (polyvalent cations) โดยเฉพาะอย่างยิ่ง Ca2+ สามารถทำหน้าที่เป็นสะพานเชื่อมระหว่างผิว clay และ SOM ทำให้เกิดพันธะที่แข็งแกร่ง นอกจากนี้ Ca ยังทำให้เกิดการรวมตัว (flocculation) ของ clay ด้วย ซึ่งกระบวนการเหล่านี้ส่งผลให้เกิดการสร้างเม็ดดิน เมื่อนำดินที่ได้รับสารอินทรีย์อย่างต่อเนื่องถึง 20 ปี มาปลูกข้าวโพดพืชทดสอบในการทดลองในกระถาง เพื่อประเมินศักยภาพของดินเหล่านี้ในการปลูกพืช โดยมีปุ๋ยเคมีใส่ร่วมหรือไม่มีปุ๋ยเคมี การเจริญเติบโตของพืชที่ตอบสนองต่อปุ๋ยเคมีมีสูงกว่าในดินที่ไม่ได้รับปุ๋ยเคมีอย่างมีนัยสำคัญทางสถิติในทุกๆ กรรมวิธีทดลอง การใส่สารอินทรีย์ร่วมกับปุ๋ยเคมีเพิ่มความเป็นประโยชน์ของธาตุอาหารแก่พืช สารอินทรีย์จากพืชตระกูลถั่วที่มีคุณภาพสูง (มี N สูง) ได้แก่ GN ทำให้ข้าวโพดมีการเจริญเติบโตสูงที่สุดอย่างมีนัยสำคัญ ทั้งนี้เพราะพืชดูดใช้ธาตุอาหารหลัก 2 ตัวได้แก่ N และ P ในปริมาณมากกว่าในกรรมวิธีอื่นๆ อย่างมีนัยสำคัญทางสถิติ ส่วนการเจริญเติบโตในดินที่ได้รับสารอินทรีย์ที่ไม่เป็นพืชตระกูลถั่ว ได้แก่ RS และ DP ต่ำกว่า GN มาก ถึงแม้ว่าสารอินทรีย์คุณภาพสูงที่เป็นพืชตระกูลถั่วอย่าง GN ทำให้การเจริญเติบโตของพืชสูงกว่า แต่สารอินทรีย์ประเภทนี้มีความเข้มข้นของ Ca และ Mg สูง ซึ่งไปกีดกันการดูดใช้ K หรืออีกนัยหนึ่ง Ca-Mg เป็นปฏิปักษ์ต่อ K ผลการศึกษานี้แสดงให้เห็นว่าความเข้มข้นของธาตุอาหารรอง ได้แก่ Ca รวมทั้ง Mg ในสารอินทรีย์ที่ใช้ปรับปรุงดิน มีอิทธิพลที่มีนัยสำคัญต่อผลผลิตพืช ส่วนหนึ่งเนื่องจากไปลดการดูดใช้ธาตุอาหาร K โดยพิจารณาจากค่าอัตราส่วน Ca+Mg/K ในข้าวโพดที่ปลูกในดิน TM ซึ่งมีค่าสูงกว่าในกรรมวิธีอื่นๆ อย่างมีนัยสำคัญทางสถิติซึ่งอิทธิพลดังกล่าวนี้แสดงผลชัดเจนเป็นพิเศษในพืชที่ปลูกในดินที่ขาด K ซึ่งเป็นกรณีของดินทรายที่ใช้ในการศึกษานี้ การที่กรรมวิธีฟางข้าวไม่ทำให้เกิดการสะสม SOC ทำให้เราได้ศึกษาต่อเนื่องถึงการผสมฟางข้าว (RS) กับซากต้นถั่วลิสง (GN) ที่มีผลต่อการเปลี่ยนแปลงกระบวนการย่อยสลายโดยเปรียบเทียบการย่อยสลายของฟางข้าวเดี่ยว หรือซากถั่วลิสงเดี่ยว กับการผสมซากทั้งสองเข้าด้วยกันในอัตราเท่ากันโดยน้ำหนัก การผสมเพิ่มการย่อยสลาย (วัดจากการสูญเสียมวลและการสูญเสีย CO2) ของฟางข้าวขึ้นและลดการย่อยสลายของซากถั่วลิสงลง การที่สารอินทรีย์ผสมทำให้มีมวลเหลืออยู่น้อยกว่ามวลของสารอินทรีย์เดี่ยวทั้งสองชนิดที่นำมาบวกกันแล้วเฉลี่ย เรียกว่าการเกิด non-additive effect แบบเกื้อกูลกัน (synergistic effect) ทั้งนี้ตัววัดทางด้านจุลชีววิทยาแสดงความสอดคล้องกับการสูญเสียมวล กล่าวคือ มวลชีวภาพจุลินทรีย์คาร์บอนและไนโตรเจนที่มีสูงในซากอินทรีย์ผสม เมื่อเปรียบเทียบกับในฟางข้าวอย่างเดียว เนื่องจากจุลินทรีย์ผู้ย่อยสลายได้รับสารอาหารทั้งคาร์บอนและไนโตรเจนจากสารอินทรีย์ผสมมากว่าจากฟางข้าวอย่างเดียว แสดงว่าการผสมฟางข้าวกับซากถั่วลิสงไปเปลี่ยนแปลงกิจกรรมและปริมาณจุลินทรีย์ที่ทำหน้าที่ในการย่อยสลาย การศึกษาปริมาณและแหล่งที่เก็บกัก SOC ในดินโดยการแยกส่วนดินตามขนาด (size fractionation) ของดินปีที่ 10 และ 21 ของการทดลองระยะยาว เพื่อศึกษาการเปลี่ยนแปลงตามเวลา แสดงผลว่าเม็ดดินขนาดเล็ก (microaggregates ขนาด 0.053-0.25 มม.) เป็นส่วนของดินที่มีมากที่สุด (ประมาณ 70% โดยน้ำหนัก) ในดินทุกๆ กรรมวิธีสารอินทรีย์ รองลงมาเม็ดดินขนาดใหญ่ (macroaggregates ขนาด 0.25->2 มม.) 24-27 % ตามด้วยอนุภาคดินขนาดละเอียด (fine particles <0.053 มม.) และ free OM (0.053-2 มม.) ซึ่งปริมาณของส่วนต่างๆ ของดินแยกตามขนาดเหล่านี้ใกล้เคียงกับปริมาณในดินปีที่ 13 อย่างไรก็ตามจำเป็นต้องรอผลของปริมาณ C ในส่วนของดิน (soil fraction) เหล่านี้ที่จะเป็นงานวิจัยในขั้นตอนต่อไป เพื่อให้ทราบถึงปริมาณ C ที่เก็บกักในแหล่งต่างๆ ในพื้นที่ของดิน (soil matrix) ในปีที่ 10 และ 21 เพื่อนำมาเปรียบเทียบกับปีที่ 13 ที่มีข้อมูลอยู่แล้วต่อไป ผลการศึกษาที่ใหม่และเด่นในการศึกษาที่รายงานในรอบปี 2559 นี้ ได้แก่ การที่สารอินทรีย์ที่มีความเข้มข้นของแคทไอออนหลายวาเลนซี โดยเฉพาะ Ca2+ สูง ไปทำให้ดินมีความเข้มข้นของไอออนนี้สูงไปด้วย ส่งผลต่อคุณสมบัติทางเคมี (และกายภาพ) ของดิน และการเจริญเติบโตของพืช ดังนั้นองค์ประกอบทางเคมีของสารอินทรีย์ที่ใส่ให้ดินอย่างต่อเนื่องยาวนาน ไม่แต่เฉพาะความเข้มข้นของ N และลิกนิน ฯลฯ ที่เคยศึกษามาอย่างละเอียดเท่านั้น แต่ความเข้มข้นของแคทไอออนบางชนิด โดยเฉพาะ Ca ซึ่งเป็นธาตุอาหารรอง ก็มีความสำคัญที่ไปมีอิทธิพลต่อคุณสมบัติดินและการเจริญเติบโตของพืชด้วยเช่นกัน ซึ่งควรจะได้ศึกษาในเชิงลึกในด้านกระบวนการที่ส่งอิทธิพลต่อการเกิดเม็ดดินของ Ca ที่มาจากซากอินทรีย์ต่อไป
บทคัดย่อ (EN): Agricultural soils in Northeast Thailand are mostly coarse- textured (sandy loam to loamy sand), and low in soil organic matter (SOM) which bring about low soil fertility. SOM is a most important factor influencing soil chemical, physical and biological properties which, in turn, influence soil fertility. To increase SOM content is one way to solve soil degradation problems. The research work under the Soil Organic Matter Management Research Group, Khon Kaen University (KKU) as presented in this report is with the objectives of investigating effects of yearly application of organic residues contrasting in quality (chemical composition) for the long term on changes in contents and soil-matrix locations of soil organic matter accumulation. In addition, investigation on growth of test plants under applications of various organic residues alone compared with those received chemical fertilizers. These investigations would enable identification of vertical distribution of dissolved organic matter (DOM), soil organic C (SOC) saturation and other soil chemical properties as well as plant response in terms of growth and tissue nutrient contents. Furthermore, results of investigation of soil microbiological processes occurring during decomposition of mixture of organic residues contrasting in quality, including rice straw (low quality) and groundnut stover (high quality) was reported. The long-term upland field experiment has been conducted at theresearch station of the Office of Agriculture and Co-operatives of the Northeast, Tha Phra subdistrict, Khon Kaen province. There were the following residue treatments including 1) Unamended control, 2) groundnut stover (GN): high quality residue with high N and low lignin and polyphenol contents, 3) tamarind leaf (+petiole) litter (TM): intermediate quality with medium contents of N, lignin and polyphenols, 4) dipterocarp leaf litter (DP): low quality with low N but highlignin and polyphenol contents, and 5) rice straw (RS): low quality but different than DP in that it had low N, lignin and polyphenol contents but it has the highest cellulose content. Applications of treatments 2-5 have been done once yearly at the rate 10 tons/ ha since 1995. Accumulation of SOC increased with time relative to the initial content of 2 g kg-1. The increase was found in treatments TM, GN, and DP and it was the highest in TM (3.25 g kg-1) followed by GN and DP. Meanwhile, RS treatment did not show significant SOC increase. Initial chemical quality parameters of the organic residues used in the study had influence on SOC accumulation. These parameters included the ratio of lignin to N (L/N) followed by cellulose (CL) contents. These parameters had negative influence on SOC as shown by the non-linear correlation coefficient (r ) between SOC and the ratio L/N (r = - 0.365**), and between SOC and CL (r = - 0.688**). Changes in soil chemical properties during the 20 period of continuous applications of organic residues were manifested in increases in soil pH and cation exchange capacity (CEC) under treatments with applied residues relative to unamended control. TM showed higher pH and CEC than the other treatments as seen in the highest pH =7 in Year 20 and the highest CEC = 5.2 me 100 g-1 in year 6. These were followed by GN treatment. The high pH reflected higher Ca concentrations of TM (35 g kg-1) and GN (21 g kg-1) relative to the other organic residues studied, i.e., 4 g kg-1(RS) and 8 g kg-1 (DP). This brought about high soil exchangeable Ca under TM followed by GN treatments. It is noteworthy that changes in soil chemical parameters during the 20-year period were such that during the period encompassing year 11 to year 16 under treatments receiving organic residues, pH, CEC and concentrations of cations (Ca, Mg, K and Na) decreased sharply. The researchers have advanced a hypothesis that it was due to a mechanism pertaining to soil aggregate formation particularly in the treatments TM and GN through SOM acting as a binding agent of clay particles. Polyvalent cations especially Ca2+ can perform a bridging function between clay surface and SOM creating strong bonds between the two materials. These processes led to soil aggregate formation. The soils treated yearly with different quality organic residues for 20 years were used to grow corn as a test plant in a pot experiment to assess potential of these soils in supporting plant growth with and without chemical fertilizers. Plant growth was significantly higher in chemical fertilizers treated soils than the no chemical fertilizers counterpartsin all residue treatments. Application of organic residues in combination with chemical fertilizers increased plant nutrient availability. Organic residues originated from legume plants, i.e., GN, were high quality (high N content) which led to the highest corn growth. This was due to significantly higher uptake of two major nutrients, N, and P, than those of the other treatments. Regarding the growth in the other non-legume low quality-residue treatments (RS and DP), it was much lower than that in the GN. Although the high quality organic residue which is a legume, i.e., GN, brought about higher plant growth but GN and other legume residues had high concentrations of Ca which deterred K uptake. In other words, Ca were antagonistic to K. The results of this study showed that tissue concentrations of secondary nutrient elements notably Ca, in organic residue amendments had significant effects on plant growth. This was partly because K uptake was reduced as seen in the ratio of Ca/K in corn grown in soil treated with another legume, TM, which was significantly higher than the other residue treatments. This antagonistic effects were clearly demonstrated in test plants in this study as the sandy soil used was deficient in K. Our result showed that RS treatment did not result in SOC accumulation. This was a starting point for a follow-up study on the use of mixture of RS and GN (at 1:1 w/w) that altered decomposition as compared to decomposition of RS and GN applied singly. Mixture increased decomposition (as determined by mass loss and CO2 production) of RS but reduced decomposition of GN. The mixed residue resulted in lower remaining mass as compared to that of average sum of each single residue. This indicated an occurrence of a non-additive effect of a synergistic type. Various microbiological parameters corresponded with mass loss in that microbial biomass carbon and nitrogen were higher in mixed residue as compared to those of single RS. This was because microbial decomposers received larger amount of substrates containing both carbon and nitrogen from the mixed residues than the single RS. This showed that the mixture of RS and GN altered activities and amount of microbial decomposers. Another study was on quantities and location of stabilized SOC in the soil matrix. This study employed the physical fractionation method based on size. The soils used were from year 10 and 21 of the long-term SOM experiment in order to investigate pattern of changes through time. It was found that microaggregates (0.053-0.25 mm) produced the highest amount of soil fraction (approximately 70% total soil weight) in all treatments. This was followed by macroaggregates sized 0.25 - > 2 mm amounted to 24-27 %, fine particles (<0.053 mm) and free OM (0.053-2 mm). The quantities of various fractions were similar to those found in year 13 which was investigated earlier. Further determination of C contents of these soil fractions is to follow in order to shed light on the amounts of C stored in these various locations in the soil matrix in year 10 and 21 which will be compared with those of year 13. A new and outstanding finding reported in this volume of 2016 report is that high tissue concentrations of polyvalent cations, especially Ca2+, imparted their high contents to soils which affected soil chemical and physical properties as well as plant growth. Not only contents of more widely investigated chemical constituents of organic residue soil amendment, e.g., N and lignin, but also those of some cations, notably Ca a secondary nutrient, have influence on soil properties and plant growth. There should be a more in-depth mechanistic study on residues derived Ca which exerts effects on soil aggregate formation.
บทคัดย่อ: ไม่พบข้อมูลจากหน่วยงานต้นทาง
ภาษา (EN): th
เผยแพร่โดย: มหาวิทยาลัยขอนแก่น
คำสำคัญ: คุณภาพสารอินทรีย์
เจ้าของลิขสิทธิ์: สำนักงานคณะกรรมการวิจัยแห่งชาติ
หากไม่พบเอกสารฉบับเต็ม (Full Text) โปรดติดต่อหน่วยงานเจ้าของข้อมูล

การอ้างอิง

อนงนาฏ ศรีประโชติ. "การจัดการอินทรียวัตถุเพื่อฟื้นฟูดินเสื่อมโทรมและเก็บกักคาร์บอนManaging soil organic matter to restore degraded soils and sequester carbon". มหาวิทยาลัยขอนแก่น. 2560

อนงนาฏ ศรีประโชติ. "การจัดการอินทรียวัตถุเพื่อฟื้นฟูดินเสื่อมโทรมและเก็บกักคาร์บอนManaging soil organic matter to restore degraded soils and sequester carbon". มหาวิทยาลัยขอนแก่น. 2560. Print.



TARR Wordcloud:
การจัดการอินทรียวัตถุเพื่อฟื้นฟูดินเสื่อมโทรมและเก็บกักคาร์บอน
อนงนาฏ ศรีประโชติ
มหาวิทยาลัยขอนแก่น
30 กันยายน 2560
การเก็บกักคาร์บอนและเพิ่มผลผลิตข้าวในนาที่เสื่อมโทรม การติดตามคาร์บอนฟุตพริ้นท์ งบดุลคาร์บอนในดินนาและลดคาร์บอนในบรรยากาศ การจัดการพืชคลุมดินในสวนผลไม้เพื่อการกักเก็บคาร์บอนในดิน การประเมินมวลชีวภาพและการกักเก็บคาร์บอนในสวนส้ม การประเมินการกักเก็บคาร์บอนและรายได้จากการชดเชยคาร์บอนในระบบวนเกษตร อำเภอลับแล จังหวัดอุตรดิตถ์ การจำแนกคาร์บอนอินทรีย์และการกักเก็บคาร์บอนในดินนาทรายที่ใส่วัสดุอินทรีย์ การเก็บกักคาร์บอนในดินที่มีการใช้ที่ดินต่างรูปแบบในพื้นที่ลูกคลื่น การเก็บกักคาร์บอนในส่วนที่เป็นผลิตผลไม้ท่อนของสวนป่าไม้สัก ศึกษาการกักเก็บคาร์บอนในดินและการปลดปล่อยก๊าซคาร์บอนไดออกไซด์จากการไถกลบพืชปุ๋ยสดในภาคกลาง ศึกษาการกักเก็บคาร์บอนในดินและการปลดปล่อยก๊าซคาร์บอนไดออกไซด์จากการไถกลบพืชปุ๋ยสดในภาคเหนือ สภาพการผลิตและความรู้เรื่องการจัดการโรคใบขาวอ้อยของเกษตรกรในภาคตะวันออกเฉียงเหนือ ปี 2545
คัดลอก URL
กระทู้ของฉัน
ผลการสืบค้นทั้งหมด โพสต์     เรียงลำดับจาก
พัฒนาระบบโดยศูนย์ความรู้เฉพาะด้านวิศวกรรมความรู้และวิศวกรรมภาษาDeveloped by Center of Excellence for Unified Knowledge and Language Engineering
สนับสนุนโดยสำนักงานพัฒนาการวิจัยการเกษตร (องค์การมหาชน)Supported by the Agricultural Research Development Agency (Public Organization)
แบบสำรวจความพึงพอใจQuestionair