สืบค้นงานวิจัย
การหาผลกระทบการถ่ายทอดเทคโนโลยี ภูมิปัญญาท้องถิ่น งานศิลปหัตถกรรมโลหะ กรุงรัตนโกสินทร์
วิทยา เมฆขำ - มหาวิทยาลัยราชภัฏสวนสุนันทา
ชื่อเรื่อง: การหาผลกระทบการถ่ายทอดเทคโนโลยี ภูมิปัญญาท้องถิ่น งานศิลปหัตถกรรมโลหะ กรุงรัตนโกสินทร์
ชื่อเรื่อง (EN): Determination of impact on local intellectual technology transfer of metallic handicraft art work in the age of Rattanagosin City
ผู้แต่ง / หัวหน้าโครงการ: วิทยา เมฆขำ
บทคัดย่อ: รายงานการวิจัยชุดโครงการวิจัยเรื่อง การหาผลกระทบการถ่ายทอดเทคโนโลยี ภูมิปัญญาท้องถิ่น งานศิลปหัตถกรรมโลหะ กรุงรัตนโกสินทร์ ในครั้งนี้เป็นการวิจัยเชิงปฏิบัติการแบบมีส่วนร่วม ใช้การวิเคราะห์ข้อมูลเชิงคุณภาพ โดยมีวัตถุประสงค์เพื่อสำรวจลักษณะวิถีชีวิตของชุมชนกลุ่มพื้นบ้านที่ใช้ภูมิปัญญาท้องถิ่นตลอดจนค้นหาขั้นตอนการผลิตและหาผลกระทบที่มีต่อวิถีชีวิตในสภาพเศรษฐกิจที่มีการเปลี่ยนแปลงของชุมชนกลุ่มพื้นบ้านที่ใช้ภูมิปัญญาท้องถิ่น กรุงเทพมหานคร กลุ่มประชากรที่ใช้แบ่งออกเป็น 2 กลุ่ม ได้แก่กลุ่มผู้รู้ทางภูมิปัญญา และกลุ่มผู้ปฏิบัติงานที่ทำงานเกี่ยวกับงานศิลปหัตถกรรมโลหะ กรุงเทพมหานครมีทั้งหมด 6 ชุมชน ได้แก่ชุมชนบ้านบุ ชุมชนบ้านบาตร ชุมชนบ้านเนิน ชุมชนบ้านตีทอง ชุมชนบ้านช่างทอง ชุมชนบ้านพานถม รวมประชากรทั้งหมดที่ใช้ในการวิจัย 54คน ใช้วิธีดำเนินการวิจัยครั้งนี้ใช้แบบสอบถามจำนวน 3 ตอน ประกอบด้วย ตอนที่ 1 สภาพทั่วไป ตอนที่ 2 ด้านคุณลักษณะเฉพาะ ตอนที่ 3 กระบวนการผลิตและสภาพปัญหา ตลอดจนเก็บรวบรวมข้อมูลจากเอกสารและใช้วิธีการสัมภาษณ์แบบเจาะลึก (In - depth - interview) โดยมีแนวคำถามในการเข้าไปสัมภาษณ์ตามที่ได้ตั้งไว้ล่วงหน้า (Interview Guide) แนวคำถามการสัมภาษณ์สามารถปรับเปลี่ยนไปตามสถานการณ์ ทั้งนี้เพื่อจะได้ข้อมูลที่มีประโยชน์ครบถ้วนและตรงตามวัตถุประสงค์ของการวิจัย ซึ่งมีประเด็นในการสัมภาษณ์เกี่ยวกับประวัติชุมชน ขั้นตอน เทคนิค และสภาพปัญหาการผลิต รวมถึงได้ใช้การสังเกตแบบมีส่วนร่วม และการสังเกตแบบไม่มีส่วนร่วมในการเก็บรวบรวมข้อมูล ก่อนที่จะสรุปผลการวิจัย ผลการวิจัยพบว่า (1.) ด้านข้อมูลทั่วไปและสภาพแวดล้อม พบว่าชุมชนทั้ง 6 ชุมชนเป็นชุมชนเก่าแก่สืบทอดมาจากบรรพบุรุษ โดยพื้นฐานของชุมชนบ้านบุ บ้านบาตร บ้านเนินเป็นชาวกรุงศรีอยุธยา มีพื้นฐานอาชีพงานโลหะ ทำมีด ดาบ และอุปกรณ์เครื่องใช้ เครื่องมือ ที่เป็นเหล็ก หลังจากที่กรุงศรีอยุธยาเสียกรุงครั้งที่ 2 พ.ศ.2310 ชาวบ้านได้อพยพมาอยู่ในเขตฝั่งธนบุรี บางกอกน้อย และรอบๆกรุงรัตนโกสินทร์ โดยส่วนใหญ่จะเลือกตั้งอยู่ใกล้แม่น้ำลำคลองเพื่อสะดวกต่อการใช้น้ำอุปโภคและบริโภค ในสมัยกรุงรัตนโกสินทร์เริ่มตั้งแต่รัชกาลที่ 1 จะมีชุมชนชาวบ้านช่างทองและชุมชนชาวบ้านพานถมที่มีอาชีพ ทางด้านศิลปหัตถกรรมโลหะอยู่เป็นพื้นฐานอยู่แล้วของบรรพบุรุษและได้สืบทอดต่อกันมาจนถึงสมัยรัชกาลที่ 5 ทำให้เกิดชุมชนบ้านตีทอง โดยสรุปชุมชนทั้งหมดใช้ระยะเวลาในการสืบทอดวิถีชีวิตและภูมิปัญญาทางด้านช่างในงานศิลปหัตถกรรมโลหะ ตั้งแต่อดีตจนถึงปัจจุบัน โดยใช้ระยะเวลาประมาณ 200 กว่าปี นับตั้งแต่เริ่มก่อตั้งกรุงรัตนโกสินทร์จนถึงปัจจุบันซึ่งสภาพโดยรวมของชุมชนยังมีอาชีพของตนเองอยู่สภาพแวดล้อมส่วนใหญ่ มีไฟฟ้าและประปาใช้ครบทุกครัวเรือน ภายในชุมชนมีโทรศัพท์เข้าถึง สภาพบ้านเรือน ภายในชุมชนมีโทรศัพท์เข้าถึง สภาพบ้านเรือนส่วนใหญ่ปลูกชั้นเดียวและบริเวณพื้นที่ของชุมชนมีจำกัด สภาพปัจจุบันบางแห่งเป็นชุมชนแออัดและไม่มีความปลอดภัยเมื่อเกิดอัคคีภัย ด้านประเพณียังยึดถือพิธีกรรมทางด้านไหว้ครูทางด้านช่าง รวามไปถึง เครื่องมือ เครื่องจักร ที่ใช้ยังยึดถือกราบไหว้ก่อนลงมือปฏิบัติงานและทำสืบทอดต่อกันมา (2.)ด้านขั้นตอนการผลิต พบว่าชุมชนทั้ง 6 ชุมชน มีขั้นตอนการทำงานดังนี้ 1. ชุมชนบ้านบุแบ่งออกเป็น 8 ขั้นตอน 2. ชุมชน บ้านบาตร แบ่งออกเป็น 21 ขั้นตอน 3.ชุมชนบ้านเนิน แบ่งออกเป็น 8 ขั้นตอน 4.ชุมชนบ้านตีทอง แบ่งออกเป็น 8 ขั้นตอน 5.ชุมชนบ้านช่างทอง แบ่งออกเป็น 4 ขั้นตอน 6.ชุมชนพานถม แบ่งออกเป็น 8 ขั้นตอน (3.) ด้านสภาพปัญหาและผลกระทบ พบว่าสภาพปัญหากระบวนการผลิตส่วนใหญ่งานที่มีผลกระทบด้านการหลอมที่อยู่หน้าเตาไฟและฝุ่นละออง คือบ้านบุ และบ้านเนิน งานที่มีผลกระทบด้านเสียงจากการตี คือบ้านบุ บ้านเนินและบ้านบาตร งานที่มีผลกระทบด้านท่านั่งในการทำงานทางด้านการยศาสตร์(Ergonomics) บ้านตีทอง บ้านช่างทองและบ้านพานถม ส่วนผลกระทบทั่วไปในด้านราคาวัตถุดิบมีราคาสูงขึ้นและคุณภาพของวัตถุดิบต่ำลง ส่งผลให้ต้นทุนมีราคาสูงขึ้น เมื่ือมีเทคโนโลยีเข้ามาใช้มากขึ้นทำให้มีการเปลี่ยนแปลงในด้านการลอกเลียนแบบทำให้ผลผลิตของภาคอุตสาหกรรมมีต้นทุนต่ำและผลผลิตสูง ส่งผลให้ราคาขายต่ำกว่าชุมชนที่ผลิตในส่วนของผู้ปฏิบัติงานยังขาดผู้สืบทอดภูมิปัญญาในด้านการทำเพราะรายได้ไม่พอเลี้ยงครอบครัว ทำให้ไม่มีผู้สนใจถ่ายทอดงานอย่างจริงจังและหันไปประกอบอาชีพอื่นทำให้ขาดผู้สืบทอดงานฝีมือสืบต่อไป (4.) ด้านข้อเสนอแนะ พบว่าการเปลี่ยนแปลงทางเทคโนโลยีคือ ได้ก่อให้เกิดผลกระทบอย่างใหญ่หลวงต่อกลุ่มชุมชนในระยะแรกชุมชนได้พยายามปรับตัว โดยหันไปศึกษาวิธีการใช้เครื่องมือ และกรรมวิธีในการผลิตใหม่ๆบ้าง ซึ่งดูเหมือนจะได้ผลดีพอสมควร แต่เนื่องจากการเปลี่ยนแปลงทางเทคโนโลยีและการขยายตัวทางเศรษฐกิจของสังคมส่วนใหญ่ซึ่งในขณะมีการเปลี่ยนแปลงของคนกลุ่มชนไม่สามารถแข่งขันกับภาคอุตสาหกรรม ที่ลอกเลียนแบบที่เกิดขึ้นใหม่ได้ ทั้งในด้านวิธีการและปริมาณการผลิต ตลอดจนการหาตลาด แม้จะมีฝีมือในการทำของชุมชนดีเด่น สามารถเป็นตัวอย่างของอุตสาหกรรมขนาดเล็ก(OTOP) หรืออุตสาหกรรมภายในครอบครัว ที่มีวิธีการและใช้เครื่องมือในการผลิตง่ายๆใช้แรงคนเป็นส่วนใหญ่ ซึ่งมักจะต้องสลายตัวไปเพื่อหลีกทางให้กับอุตสาหกรรมขนาดใหญ่ที่ใช้เครื่องจักรที่ทันสมัยเป็นเครื่องผ่อนแรง
บทคัดย่อ: ไม่พบข้อมูลจากหน่วยงานต้นทาง
ภาษา (EN): th
เอกสารแนบ: http://dcms.thailis.or.th/dcms/dccheck.php?Int_code=29&RecId=307&obj_id=969
เผยแพร่โดย: มหาวิทยาลัยราชภัฏสวนสุนันทา
คำสำคัญ: ภูมิปัญญาชาวบ้าน
เจ้าของลิขสิทธิ์: มหาวิทยาลัยราชภัฏสวนสุนันทา
รายละเอียด: รายงานการวิจัยชุดโครงการวิจัยเรื่อง การหาผลกระทบการถ่ายทอดเทคโนโลยี ภูมิปัญญาท้องถิ่น งานศิลปหัตถกรรมโลหะ กรุงรัตนโกสินทร์ ในครั้งนี้เป็นการวิจัยเชิงปฏิบัติการแบบมีส่วนร่วม ใช้การวิเคราะห์ข้อมูลเชิงคุณภาพ โดยมีวัตถุประสงค์เพื่อสำรวจลักษณะวิถีชีวิตของชุมชนกลุ่มพื้นบ้านที่ใช้ภูมิปัญญาท้องถิ่นตลอดจนค้นหาขั้นตอนการผลิตและหาผลกระทบที่มีต่อวิถีชีวิตในสภาพเศรษฐกิจที่มีการเปลี่ยนแปลงของชุมชนกลุ่มพื้นบ้านที่ใช้ภูมิปัญญาท้องถิ่น กรุงเทพมหานคร กลุ่มประชากรที่ใช้แบ่งออกเป็น 2 กลุ่ม ได้แก่กลุ่มผู้รู้ทางภูมิปัญญา และกลุ่มผู้ปฏิบัติงานที่ทำงานเกี่ยวกับงานศิลปหัตถกรรมโลหะ กรุงเทพมหานครมีทั้งหมด 6 ชุมชน ได้แก่ชุมชนบ้านบุ ชุมชนบ้านบาตร ชุมชนบ้านเนิน ชุมชนบ้านตีทอง ชุมชนบ้านช่างทอง ชุมชนบ้านพานถม รวมประชากรทั้งหมดที่ใช้ในการวิจัย 54คน ใช้วิธีดำเนินการวิจัยครั้งนี้ใช้แบบสอบถามจำนวน 3 ตอน ประกอบด้วย ตอนที่ 1 สภาพทั่วไป ตอนที่ 2 ด้านคุณลักษณะเฉพาะ ตอนที่ 3 กระบวนการผลิตและสภาพปัญหา ตลอดจนเก็บรวบรวมข้อมูลจากเอกสารและใช้วิธีการสัมภาษณ์แบบเจาะลึก (In - depth - interview) โดยมีแนวคำถามในการเข้าไปสัมภาษณ์ตามที่ได้ตั้งไว้ล่วงหน้า (Interview Guide) แนวคำถามการสัมภาษณ์สามารถปรับเปลี่ยนไปตามสถานการณ์ ทั้งนี้เพื่อจะได้ข้อมูลที่มีประโยชน์ครบถ้วนและตรงตามวัตถุประสงค์ของการวิจัย ซึ่งมีประเด็นในการสัมภาษณ์เกี่ยวกับประวัติชุมชน ขั้นตอน เทคนิค และสภาพปัญหาการผลิต รวมถึงได้ใช้การสังเกตแบบมีส่วนร่วม และการสังเกตแบบไม่มีส่วนร่วมในการเก็บรวบรวมข้อมูล ก่อนที่จะสรุปผลการวิจัย ผลการวิจัยพบว่า (1.) ด้านข้อมูลทั่วไปและสภาพแวดล้อม พบว่าชุมชนทั้ง 6 ชุมชนเป็นชุมชนเก่าแก่สืบทอดมาจากบรรพบุรุษ โดยพื้นฐานของชุมชนบ้านบุ บ้านบาตร บ้านเนินเป็นชาวกรุงศรีอยุธยา มีพื้นฐานอาชีพงานโลหะ ทำมีด ดาบ และอุปกรณ์เครื่องใช้ เครื่องมือ ที่เป็นเหล็ก หลังจากที่กรุงศรีอยุธยาเสียกรุงครั้งที่ 2 พ.ศ.2310 ชาวบ้านได้อพยพมาอยู่ในเขตฝั่งธนบุรี บางกอกน้อย และรอบๆกรุงรัตนโกสินทร์ โดยส่วนใหญ่จะเลือกตั้งอยู่ใกล้แม่น้ำลำคลองเพื่อสะดวกต่อการใช้น้ำอุปโภคและบริโภค ในสมัยกรุงรัตนโกสินทร์เริ่มตั้งแต่รัชกาลที่ 1 จะมีชุมชนชาวบ้านช่างทองและชุมชนชาวบ้านพานถมที่มีอาชีพ ทางด้านศิลปหัตถกรรมโลหะอยู่เป็นพื้นฐานอยู่แล้วของบรรพบุรุษและได้สืบทอดต่อกันมาจนถึงสมัยรัชกาลที่ 5 ทำให้เกิดชุมชนบ้านตีทอง โดยสรุปชุมชนทั้งหมดใช้ระยะเวลาในการสืบทอดวิถีชีวิตและภูมิปัญญาทางด้านช่างในงานศิลปหัตถกรรมโลหะ ตั้งแต่อดีตจนถึงปัจจุบัน โดยใช้ระยะเวลาประมาณ 200 กว่าปี นับตั้งแต่เริ่มก่อตั้งกรุงรัตนโกสินทร์จนถึงปัจจุบันซึ่งสภาพโดยรวมของชุมชนยังมีอาชีพของตนเองอยู่สภาพแวดล้อมส่วนใหญ่ มีไฟฟ้าและประปาใช้ครบทุกครัวเรือน ภายในชุมชนมีโทรศัพท์เข้าถึง สภาพบ้านเรือน ภายในชุมชนมีโทรศัพท์เข้าถึง สภาพบ้านเรือนส่วนใหญ่ปลูกชั้นเดียวและบริเวณพื้นที่ของชุมชนมีจำกัด สภาพปัจจุบันบางแห่งเป็นชุมชนแออัดและไม่มีความปลอดภัยเมื่อเกิดอัคคีภัย ด้านประเพณียังยึดถือพิธีกรรมทางด้านไหว้ครูทางด้านช่าง รวามไปถึง เครื่องมือ เครื่องจักร ที่ใช้ยังยึดถือกราบไหว้ก่อนลงมือปฏิบัติงานและทำสืบทอดต่อกันมา (2.)ด้านขั้นตอนการผลิต พบว่าชุมชนทั้ง 6 ชุมชน มีขั้นตอนการทำงานดังนี้ 1. ชุมชนบ้านบุแบ่งออกเป็น 8 ขั้นตอน 2. ชุมชน บ้านบาตร แบ่งออกเป็น 21 ขั้นตอน 3.ชุมชนบ้านเนิน แบ่งออกเป็น 8 ขั้นตอน 4.ชุมชนบ้านตีทอง แบ่งออกเป็น 8 ขั้นตอน 5.ชุมชนบ้านช่างทอง แบ่งออกเป็น 4 ขั้นตอน 6.ชุมชนพานถม แบ่งออกเป็น 8 ขั้นตอน (3.) ด้านสภาพปัญหาและผลกระทบ พบว่าสภาพปัญหากระบวนการผลิตส่วนใหญ่งานที่มีผลกระทบด้านการหลอมที่อยู่หน้าเตาไฟและฝุ่นละออง คือบ้านบุ และบ้านเนิน งานที่มีผลกระทบด้านเสียงจากการตี คือบ้านบุ บ้านเนินและบ้านบาตร งานที่มีผลกระทบด้านท่านั่งในการทำงานทางด้านการยศาสตร์(Ergonomics) บ้านตีทอง บ้านช่างทองและบ้านพานถม ส่วนผลกระทบทั่วไปในด้านราคาวัตถุดิบมีราคาสูงขึ้นและคุณภาพของวัตถุดิบต่ำลง ส่งผลให้ต้นทุนมีราคาสูงขึ้น เมื่ือมีเทคโนโลยีเข้ามาใช้มากขึ้นทำให้มีการเปลี่ยนแปลงในด้านการลอกเลียนแบบทำให้ผลผลิตของภาคอุตสาหกรรมมีต้นทุนต่ำและผลผลิตสูง ส่งผลให้ราคาขายต่ำกว่าชุมชนที่ผลิตในส่วนของผู้ปฏิบัติงานยังขาดผู้สืบทอดภูมิปัญญาในด้านการทำเพราะรายได้ไม่พอเลี้ยงครอบครัว ทำให้ไม่มีผู้สนใจถ่ายทอดงานอย่างจริงจังและหันไปประกอบอาชีพอื่นทำให้ขาดผู้สืบทอดงานฝีมือสืบต่อไป (4.) ด้านข้อเสนอแนะ พบว่าการเปลี่ยนแปลงทางเทคโนโลยีคือ ได้ก่อให้เกิดผลกระทบอย่างใหญ่หลวงต่อกลุ่มชุมชนในระยะแรกชุมชนได้พยายามปรับตัว โดยหันไปศึกษาวิธีการใช้เครื่องมือ และกรรมวิธีในการผลิตใหม่ๆบ้าง ซึ่งดูเหมือนจะได้ผลดีพอสมควร แต่เนื่องจากการเปลี่ยนแปลงทางเทคโนโลยีและการขยายตัวทางเศรษฐกิจของสังคมส่วนใหญ่ซึ่งในขณะมีการเปลี่ยนแปลงของคนกลุ่มชนไม่สามารถแข่งขันกับภาคอุตสาหกรรม ที่ลอกเลียนแบบที่เกิดขึ้นใหม่ได้ ทั้งในด้านวิธีการและปริมาณการผลิต ตลอดจนการหาตลาด แม้จะมีฝีมือในการทำของชุมชนดีเด่น สามารถเป็นตัวอย่างของอุตสาหกรรมขนาดเล็ก(OTOP) หรืออุตสาหกรรมภายในครอบครัว ที่มีวิธีการและใช้เครื่องมือในการผลิตง่ายๆใช้แรงคนเป็นส่วนใหญ่ ซึ่งมักจะต้องสลายตัวไปเพื่อหลีกทางให้กับอุตสาหกรรมขนาดใหญ่ที่ใช้เครื่องจักรที่ทันสมัยเป็นเครื่องผ่อนแรง
หากไม่พบเอกสารฉบับเต็ม (Full Text) โปรดติดต่อหน่วยงานเจ้าของข้อมูล

การอ้างอิง

วิทยา เมฆขำ. "การหาผลกระทบการถ่ายทอดเทคโนโลยี ภูมิปัญญาท้องถิ่น งานศิลปหัตถกรรมโลหะ กรุงรัตนโกสินทร์Determination of impact on local intellectual technology transfer of metallic handicraft art work in the age of Rattanagosin City". มหาวิทยาลัยราชภัฏสวนสุนันทา. 2551

วิทยา เมฆขำ. "การหาผลกระทบการถ่ายทอดเทคโนโลยี ภูมิปัญญาท้องถิ่น งานศิลปหัตถกรรมโลหะ กรุงรัตนโกสินทร์Determination of impact on local intellectual technology transfer of metallic handicraft art work in the age of Rattanagosin City". มหาวิทยาลัยราชภัฏสวนสุนันทา. 2551. Print.



TARR Wordcloud:
การหาผลกระทบการถ่ายทอดเทคโนโลยี ภูมิปัญญาท้องถิ่น งานศิลปหัตถกรรมโลหะ กรุงรัตนโกสินทร์
วิทยา เมฆขำ
มหาวิทยาลัยราชภัฏสวนสุนันทา
2 ตุลาคม 2551
โครงการการศึกษาแนวทางการเลี้ยงวัวด้วยภูมิปัญญาชาวบ้านเพื่อสร้างเศรษฐกิจชุมชน บ้านนาเปอะ ตำบลชาติตระการ อำเภอชาติตระการ จังหวัดพิษณุโลก ผลกระทบการถ่ายทอดเทคโนโลยี ภูมิปัญญาท้องถิ่นงานศิลปหัตถกรรมโลหะการผลิตเครื่องถม ชุมชนบ้านพานถม แขวงบ้านพานถม เขตพระนคร กรุงเทพมหานคร การกระบวนการเรียนรู้ภูมิปัญญาท้องถิ่นแบบมีส่วนร่วมตามแนวเศรษฐกิจชุมชนของกลุ่มอาชีพ ในตำบลโคกโคเฒ่า อำเภอเมือง จังหวัดสุพรรณบุรี การศึกษาเพื่อการพัฒนาภูมิปัญญาท้องถิ่นในจังหวัดยโสธร การย้อมสีจุลินทรีย์ด้วยสีที่หาได้ในท้องถิ่น การหาผลกระทบการจัดการเทคโนโลยีด้านกระบวนการผลิตและพัฒนาผลิตภัณฑ์สินค้าOTOP อำเภอเมือง จังหวัดนนทบุรี การศึกษาหาสาเหตุโรคแข้งเน่าของยาสูบ : รายงานผลงานวิจัย สถาบันเทคโนโลยีการเกษตรแม่โจ้ การวิจัยและถ่ายทอดเทคโนโลยีผลิตภัณฑ์ชุมชมในจังหวัดนนทบุรี การสร้างเครื่องสาวไหมเพื่อพัฒนางานหัตถกรรมของท้องถิ่น การวิเคราะห์คุณภาพของลูกบอลจุลินทรีย์ผลิตจากเทคโนโลยีท้องถิ่นจังหวัดระยอง
คัดลอก URL
กระทู้ของฉัน
ผลการสืบค้นทั้งหมด โพสต์     เรียงลำดับจาก
พัฒนาระบบโดยศูนย์ความรู้เฉพาะด้านวิศวกรรมความรู้และวิศวกรรมภาษาDeveloped by Center of Excellence for Unified Knowledge and Language Engineering
สนับสนุนโดยสำนักงานพัฒนาการวิจัยการเกษตร (องค์การมหาชน)Supported by the Agricultural Research Development Agency (Public Organization)
แบบสำรวจความพึงพอใจQuestionair